Circulaire economie is afhankelijk van de keten. Hoe financier je dit? Samen met het Vernieuwersnetwerk Natuurlijke Reststromen bogen we ons op 26 juni over het thema circulair financieren. Deskundigen, ondernemers en financiers deelden hun kennis over circulaire verdienmodellen, ketencoöperaties, een waardeketenmodel, launching costumers en risico’s en stappen die leiden naar financiering. We waren te gast bij het ArtCenter Delft.

Circulair Finance lab: risico’s en inkomsten spreiden over keten

Elisa Achterberg, oprichter van het Circulair Finance Lab, lichtte toe wat circulair financieren is en hoe je project aantrekkelijk wordt voor financiers.

Ze begon met het verschil tussen investeerders met eigen vermogen, bij wie impact hand en hand gaat met verdienvermogen, en leningen bij banken. Zij zijn vooral geïnteresseerd in aflossing en rente. ,,Een investeerder kijkt: welk probleem lost het bedrijf op? Is het een pijnstiller (écht nodig) of een vitamine (nice-to-have). Een bankier richt zicht op de financiële gezondheid en wil inzicht hebben in de risico’s.’’

Elisa waarschuwde dat je niet automatisch financiering krijgt bij een goed businessmodel. ,,Vaak is de financiële waarde niet duidelijk doordat het gaat over nieuwe grondstoffen of diensten. Je moet een brug dichten tussen de (financiële) waarden van jouw onderneming en de taal van de financiers.’’ Zij kijken veelal nog met een lineaire bril, terwijl het bij circulaire economie niet gaat om afzet, maar omzet en een verschuiving van bezit naar gebruik.

Bij bepaalde circulair genoemde producten en diensten heeft ze wel haar bedenkingen, deelde ze met de aanwezigen. ,,Eigenlijk moet je kijken naar: hebben we dit product of deze dienst echt nodig? Ga jij het verschil maken?’’ Is het antwoord ja? Hoe is dit dan te financieren?

Cashflow Generating Capacity

Ze presenteert 7 circulaire verdienmodellen, waarvan de meeste lastig te financieren zijn, omdat het gaat om een dienst of omdat er een onrendabele top is. De Circulair Risk Scorecard van de Nederlandsche Bank geeft je een realistische inschatting van de bedrijfsrisico's op lange termijn.

Haar belangrijkste les? Kijk naar je Cashflow Generating Capacity. De waarde zit niet in de verkoop (dit is de lineaire economie), maar in de cashflows die je product op lange termijn kan blijven genereren! De drivers hierin zijn: product, omzet, duur gebruik en de levensduur. ,,Als je er dat getal op plakt, is de waarde vele malen hoger ten opzichte van de cashflow van een lineair product.’’

Zes stappen die volgens Elisa leiden naar een financierbaar circulair bedrijf zijn prijs, asset, contract, klantenportefeuille, ketenpartners en financieringsbehoefte.

CISe: zekerheid voor financier

Circulaire economie is afhankelijk van de gehele keten. Om deze keten goed in te richten en risico’s en opbrengsten te spreiden, kun je het CiSe model benutten. In een CISe (Circulaire Service) Participatie overeenkomst, wordt samenwerking vastgelegd en versleuteld in het verdienmodel.

Als voorbeeld gaf ze het gebouw als service, waarin alle betrokkenen verantwoordelijkheid nemen voor hun onderdeel. ,,Elke euro inkomsten wordt verdeeld over de partners en iedere partner kan ook zelf financier zijn. Behalve de inkomsten worden ook de risico’s gespreid over meerdere partijen en geldstromen komen direct binnen. Zo’n constructie biedt zekerheid voor een financier’’, stelt Elisa. Dit kan volgens haar ook voor kleine circulaire ketens. ,,Je kunt in zo’n model experimenteren.’’

De Fruitmotor: Biodiversiteit als grondstof

Bestuurders Hilde Engels en Michiel Kortstee gaven inzicht in hun circulaire ketencoöperatie De Fruitmotor; een sociale impactonderneming met telers, verwerkers, verkooppartners en consumenten, en ook maatschappelijke organisaties en bedrijven. Appels met een vlekje worden afgenomen bij de telers en verwerkt tot een cider: Krenkelaar. Telers ontvangen 5 cent per kilo aan biodiversiteitspremie waarvan zij bloemzaad kopen voor de akkerranden. Goed voor biodiversiteit.

Omdat de helft van de telers er financieel slecht voor staat, zijn ook gezamenlijk KPI’s bepaald en zijn voorbeelden bedacht en doorberekend om te komen tot een duurzaam verdienmodel voor de telers. Zonnepanelen boven de bomen en druppelirrigatie hebben de hoogste verwachte impact.

Dat de QR-code de streepjescode op producten gaat vervangen, helpt om het verhaal over de cider en de coöperatie te vertellen. ,,Dat is een kans en een meerwaarde.’’

‘Biodiversiteit als grondstof’

We moeten biodiversiteit ook gaan zien als grondstof, stelden Hilde en Michiel. Hij gaf inzicht in de economische kant van de bestuivers. Uit onderzoek van de Nederlandsche bank blijkt dat een derde van onze economie afhankelijk is van biodiversiteit: 688 miljard euro. 75 procent van de voedselproductie is afhankelijk van bestuiving door bijvoorbeeld de bij.

,,Van macro naar onze regio: we moeten naar de juiste knoppen zoeken en vinden waar de bij zijn werk kan doen. Daarom werken we in de Betuwe nu met een groot aantal partijen aan de aanleg van kilometerslange bloemen- en voedsellinten.’’

Studies van de ASN bank naar het rendement van natuur ‘Make nature count 2.0’ tonen aan dat het behalen van rendement op investeringen in natuur langer duurt, maar dat het rendement daarna een factor 10 tot 12 hoger ligt. Bovendien zijn er veel meer voordelen voor de stakeholders. ,,Financiers moeten zich gaan verhouden tot de langere termijn.’’

Iedema Projectstoffeerders & Impact: launching costumers zijn nodig

Iedema levert onder meer gordijnen met een kunststof vezel aan ziekenhuizen en andere zorginstellingen. Bij het openen en sluiten komen er microplastics vrij. Reden genoeg om een volledig natuurproduct te herintroduceren: vlas. Maar linnen gordijnen zijn niet vlam vertragend en ze hangen niet strak: ze ‘dansen’. Om deze eigenschappen te verbeteren, is er een financieringsbehoefte. Die vond het bedrijf in een voorbeeldproject van de Vereniging van Waddengemeenten voor een plasticvrij Waddengebied.

Waardeketenmodel

Directeur Bart Lenting licht toe: ,,Ontwerper House of Design heeft het waardeketenmodel Wad van Waarde ontwikkeld, met Friese telers, verwerkers, producenten en gebruikers. Het vlas wordt benut voor gordijnen, tassen, isolatie- en plaatmateriaal. De coöperatie blijft eigenaar van de grondstof. Onze ketensamenwerking betekent ook dat een mislukte oogst van een boer in de keten moet worden gevoeld. Als de gordijnen op zijn, kunnen ze een op een weer terug als compost op het land van de boer. De boer staat bij ons op 1. De vraag kwam vanuit boeren die vlas gebruiken als wisselteelt; goed voor de bodem en de biodiversiteit.’’

De Waddengemeenten bieden afnamegarantie en zijn bereid dit circulaire businessmodel te financieren. Deze launching costumers zijn nodig om dit ook op de lange termijn mogelijk te maken. Op den duur wordt de prijs van de producten stabieler dan oude producten, omdat die afhankelijk zijn van bijvoorbeeld de olieprijzen.’’

Advies: Vraag bij banken door naar specialisten circulair financieren

Tineke Schavemaker van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO), Roy Gerrits van Bankkraft en Martine de Jong van de Rabobank waren aanwezig om hun financiële kennis te delen. Advies van Martine: ,,Vraag bij een accountmanager door naar onze specialisten rond circulaire en biobased economie.’’ Ook gingen deelnemers met de sprekers dieper in op hun praktijken.

’s Middags gingen beide netwerken aan de slag met een eigen programma over financiering en doorbraakprojecten. Wij hadden een paneldiscussie met Elisa Achterberg, Hermen van de Minkelis (van Sloopcheck) en Bart Lenting (van Iedema). Inclusief stoel voor de 4de generatie en jargon-noodbel. Met bemoedigende slotwoorden van Elisa: ‘de kentering komt er’ en de boodschap aan het kabinet ‘de vervuiler betaald, opnemen in de grondwet.’

Leestip van Elisa Achterberg: Het begin van alles - de internationale bestseller van David Graeber en David Wengrow

Filmtip: Food for Thought Fotograaf en filmmaker Kadir van Lohuizen gaat in deze 4-delige serie samen met regisseur Doke Romeijn op zoek naar de wereld achter het eten op ons bord.